Makine dairesi donanımlarının, gemilerin özellikle işletme maliyetleri ve seyir güvenliği üzerine etkileri oldukça büyük öneme sahiptir. Bu etki, gemi makineleri ile ilgili operasyonların (işletme faaliyetleri) nasıl bir düzen, disiplin ve bilgi birikimi ile gerçekleştirildiğine bağlı olarak olumlu ya da olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bu sonuçların da çarpan etkileri çevre temizliği, güvenlik, yakıt tüketimi, stabilite ve konfor gibi temel parametrelerde karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda, Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği bölümü, yukarıda bahsedilen etkilerin olumsuz yanlarını gidermek, olumlu yanlarını ise geliştirmek amacıyla, gemilerin sefer ömürleri boyunca özel ilgi gösterilmesi ve özel araştırmaların yapılmasını gerekliliğinden doğmuştur. Günümüzde gemiler ve denizcilik alanında kullanılan, yeşil gemi, yenilenebilir enerji, alternatif yakıtlar, emisyon azaltma, balast suyu arıtma sistemleri, titreşim analizi gibi anahtar kelimeler doğrudan Gemi Makineleri İşletme Mühendisliğinin çalışma alanları ile ilgilidir. Ayrıca, ana makine, yardımcı makineler veya güverte üstü makinelerinde oluşacak herhangi bir arıza, hasar ve benzeri durumlarda ilk tespit, teşhis ve çözüm üretme açısından yetişmiş kalifiye gemi makineleri işletme mühendislerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ticari rekabetin oldukça yoğun yaşandığı, tüketici ihtiyaçlarının zamanla yarıştığı günümüzde deniz yoluyla gerçekleşen ticaretin, gemide meydana gelecek bu tür arızalar nedeniyle hem zaman hem de maliyetler açısından aksamaması için Gemi Makinaları İşletme Mühendisliği alanında istihdam edilecek bireylere kazandırılacak mesleki yeterlikler büyük önem kazanmıştır. Hem yerli hem de yabancı armatör firmalar, mezunlarımıza olan ihtiyaçlarını kariyer günlerinde, fuarlarda, mesleki ve akademik toplantılarda özellikle belirtmektedirler.
Bu bağlamda, KTÜ Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği Bölümü 2016 yılında, denizcilik sektörünün geleceği ve hedefleri doğrultusunda, başta ülkemiz olmak üzere dünya deniz ticaret filolarının ihtiyaçlarına yönelik olarak nitelikli “Uzakyol Başmühendisi” yetiştirmek amacıyla kurulmuştur. Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği bölümü ilk kez 2021-2022 akademik takviminde, 30 öğrenci kontenjanı ile eğitim-öğretime başlamıştır. Zorunlu hazırlık sınıfının devamında lisans dersleri program türü %30 İngilizcedir. İngilizce hazırlık sınıfı Karadeniz Teknik Üniversitesi Kanuni (Merkez) Yerleşkesi'ndeki Yabancı Diller Yüksekokulu tarafından yürütülmektedir. Lisans derslerinin %30'u İngilizce olarak verilmektedir. Teorik dersler KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Çamburnu Yerleşkesi dersliklerinde, Uygulamalı dersler ise KTÜ Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Muammer Dereli Yerleşkesi ile KTÜ Sürmene Abdullah Kanca Meslek Yüksekokulu atölye ve laboratuvarlarında yapılmaktadır. Merkezi yerleştirme sistemi ile gelen öğrenciler, ayrıca mülakat ve beden yeterliliği testine tabi tutulmaktadır. Bölümde eğitim-öğretim, denizcilik örf ve adetlerine uygun olarak yapılmakta olup, ayrıca öğrencilerin üniforma giyme zorunluluğu vardır.
Bölümün ders müfredatı, Gemiadamlarının Eğitim, Belgelendirme ve Vardiya Standartları Hakkında Uluslararası Sözleşmesi (STCW-78) dikkate alınarak, 10/2/2018 tarih ve 30328 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gemiadamları ve Kılavuz Kaptanlar Yönetmeliği”, 12/02/2018 tarihli ve 12159 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gemiadamları ve Kılavuz Kaptanlar Eğitim ve Sınav Yönergesi”, 13.02.2006 tarihli ve 26079 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Denizcilik Eğitimi Denetleme ve Kalite Standartları Esasları Hakkında Yönetmelik” ve 22.04.2007 tarihli ve 26501 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Gemiadamı Yetiştirme Kursları Yönetmeliği” doğrultusunda hazırlanmıştır.
Bölümdeki eğitim öğretimin IMO STCW 78 sözleşmesine uygunluğu, Ulaştırma Bakanlığı Denizcilik Genel Müdürlüğü Bağımsız Denetleme Kurulu tarafından onaylanmıştır. Ayrıca Bölümde, Uluslararası Derecelendirme Kuruluşu olan RINA tarafından onaylanan ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi uygulanmaktadır.
Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği Bölümü müfredatı STCW 78 / 2010 düzenlemeleri (Gemiadamlarının Eğitimi Belgelendirilmesi ve Vardiya Tutma Standartları) Sözleşmesi'ne göre hazırlanmıştır. Bölüm öğrencilerinin mezun olabilmek için 150 iş günü Atölye Stajını (Tasarım ve İmalat, Kontrol ve Otomasyon, Mekanik ve Enerji Sistemlerinin Bakımı Onarımı), tamamlamaları gerekmektedir. 3. Sınıfın Güz döneminin tamamlanmasının hemen ardından başlayarak, 3. Sınıfın Bahar yarıyılını da kapsayan 7 ay süreyle 30 kredilik Açık Deniz Stajını yapan öğrenciler, eğitim-öğretimin ilk basamağı olan STCW 78 in A-II/1 Bölümünü tamamlamış olurlar. Bu duruma gelen öğrenciler Gemiadamları Sınav Merkezi tarafından yürütülen Uzakyol Vardiya Zabitliği sınavına girmeyi hak kazanırlar. 7. ve 8. yarıyıllara devam edip başarıyla bitirenler STCW 78 in A-II/2 eğitimini tamamlamış olurlar. İngilizce hazırlık sınıfı ve devamında 4 yıllık (8 yarıyıl) eğitim planında yer alan bütün dersleri başarıyla tamamlayan, en az 240 AKTS’ye sahip öğrencilere Gemi Makinaları İşletme Mühendisliği alanında lisans derecesi verilir. Mezun öğrenciler ilk olarak T.C. Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı’na bağlı Gemi Adamları Sınav Merkezi (GASM) tarafından yapılan uzakyol vardiya mühendisliği sınavına girerler. Başarılı olmaları halinde “Uzakyol Vardiya Mühendisi” unvanı alırlar. 36 ay veya daha fazla deniz hizmeti sonrasında tekrar sınava girip " Uzakyol İkinci Mühendisi" unvanı alırlar. Aynı şekilde, bu unvanla 36 ay veya daha fazla deniz hizmeti sonrasında son bir sınava girip başarılı olmaları halinde "Uzakyol Başmühendisi", denizcilikteki ismi ile “çarkçıbaşı” unvanını alırlar.
Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği Bölümü Trabzon'un Sürmene İlçesinde iki yerleşkede eğitim vermektedir. Muammer Dereli Yerleşkesinde öğrenci uygulamalarına yönelik, en son teknolojiyle donatılmış simülatör sistemleri (Köprüüstü, ARPA radar, Makine, Sıvı yük elleçleme ve GMDSS haberleşme simülatörü), seyir, denizde güvenlik, gemicilik ve bilgisayar laboratuvarları yanında, Çamburnu Yerleşkesi'nde Deniz Ulaştırma İşletme Mühendisliği Bölümüne ait yangın eğitim ünitesi ile gemi terk sisteminden oluşan Denizde Güvenlik Eğitim Merkezi bulunmaktadır. Ayrıca Muammer Dereli Yerleşkesinde öğrencilerin barınma ihtiyacını karşılayan Yurtkur binası ve sportif faaliyetleri yerine getirebilecekleri bir kapalı spor salonu mevcuttur. Bunların yanında 1. Sınıftan itibaren bazı teorik dersler KTÜ merkez kampüsünün yakınında bulunan KTÜ Sahil Tesisleri yerleşkesindeki fakülte ek binamızda yapılmaktadır.
Ülkemizde bu bölüm mezunları Türk ve yabancı bayraklı yolcu gemileri, deniz otobüsleri ile uzakyol seferi yapan dökme yük, konteyner, tanker ve RO-RO gemilerinde “Uzakyol Vardiya Mühendisi” olarak görev alabileceklerdir. Mezunlar ayrıca karada denizcilik firmalarında enspektör ve teknik müdür olarak, liman ve liman işletme kuruluşlarında, klas kuruluşlarında, tersanelerde, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı'nın ilgili birimlerinde, gemi makineleri imal, bakım tutum ve tesislerini gerçekleştiren özel firmalarda, istihdam edilmektedir. Ülkemizde olduğu gibi dünyada da “Uzakyol Vardiya Mühendisi”ne yoğun bir talep vardır.Gemilerin sevk ve idaresinin teknik bölümden sorumlu, gemide mevcut bulunan her türlü mekanik, elektronik cihazların, kazanların, ana makine, yardımcı makineler ve kargo sistemlerinin gerek planlı bakım tutum operasyonlarından, gerekse işletmecilik anlamında sorumlu kişidir. Kısaca gemideki sevk işlemleri dışında tüm teknik işlerden sorumlu olan gemi adamlarıdır.
Gemi Makineleri İşletme Mühendisliği müfredatı temel olarak öğrencileri deniz ticaret gemilerinde makine vardiya zabiti görevlerine hazırlamayı amaçlar. Mezunlar, uygun gemilerde makine zabiti dönemini takiben, uzakyol gemilerinde başmühendis olarak çalışabilmektedir. Ayrıca gemilerin bakım ve tutumundan sorumlu mühendisler ve ticari gemi filolarının teknik sorumluları olarak da iş bulabilirler. Bunun yanısıra karada, enerji alanında ve turizm sanayinin otelcilik teknik hizmetleri ile ilgili pozisyonlarında da iş bulabilmektedirler.
